Startpagina ⮞ Voorbeeldcasussen ⮞ Eindstadium dementie
Eindstadium dementie
Casus
Leon is een 84-jarige man met gekende Alzheimer dementie in een gevorderd stadium. Zijn echtgenote nam vroeger met hulp van hun dochter en thuisverpleging alle zorgtaken voor haar man op zich. Sinds haar overlijden 3 jaar geleden verblijft Leon in een woonzorgcentrum. Leon is gekend met artrose, arteriële hypertensie, osteoporose met indeukingsfracturen, orthostatische hypotensie en perifeer veneus vaatlijden. Hij neemt calcium, vitamine D, amlodipine, donepezil, risperdon, paracetamol zo nodig bij pijn, haloperidoldruppels zo nodig bij onrust.
De laatste tijd gaat Leon achteruit. Zijn geheugenverlies is toegenomen, zodanig dat hij op bepaalde momenten erg afwezig lijkt en zijn dochter niet meer herkent. Hij is ondertussen ook van een schuifelende gang naar rolstoelgebondenheid geëvolueerd. Daarnaast wordt ook gewichtsverlies vastgesteld en moet hij gestimuleerd worden om te eten. Bovendien ontwikkelt hij een decubituswonde ter hoogte van de stuit, die moeilijk geneest. Hij is volledig zorgafhankelijk geworden. Bij de verzorging komen er ook soms gedragsproblemen met woede-uitbarstingen voor, waarbij hij met zijn arm naar de verzorgster slaat.
Leons dochter, Mara, heeft het moeilijk om haar vader zo te zien. Waar ze vroeger nog met hem een wandeling deed in het park, weet ze nu niet hoe ze hem nabij kan zijn. Ze vraagt zich af wat hij nog allemaal oppikt en waar hij nog van zou genieten.
Detectie en ziektediagnostiek
Vraag
Bij Leon werd reeds de diagnose van Alzheimer dementie gesteld. Welke elementen in zijn verhaal zijn indicatief voor een (eindstadium van) Alzheimer dementie?
Klik hier om de rode vlaggen in de detectie na te lezen
Klik hier om specifieke kenmerken voor Alzheimer dementie na te gaan.
Antwoord
Rode vlaggen:
Geheugenstoornissen
Achteruitgang van het gangpatroon
Apathie
Frailty
Gewichstverlies
Motorische onrust en prikkelbaarheid
Kenmerken van Alzheimerdementie:
Traag progressieve achteruitgang van de cognitieve functies.
Apraxie: patiënt weet niet meer hoe hij/zij moet eten
Toenemende achteruitgang van de ADL: patiënt is voor alle zaken van het dagelijks leven zorgafhankelijk.
Zorgdiagnostiek
Vraag
Wat kan je als huisarts doen om de mantelzorgers te ondersteunen? Welke hulpmiddelen kunnen er aangewend worden ter ondersteuning?
Klik hier voor meer informatie over mantelzorg
Klik hier voor een overzicht van mogelijke hulpmiddelen.
Antwoord
Het is belangrijk om de mantelzorger zo goed mogelijk te informeren. Een goede psycho-educatie van de mantelzorger draagt bij tot de kwaliteit van leven van zowel patiënt als mantelzorger.
Leg hen uit dat de de achteruitgang van de cognitie te verwachten is, maar toon begrip voor de emotie die de mantelzorger hierbij ervaart. Ook al kan Leon zich in deze fase van zijn dementie niet goed meer uitdrukken, hij kan wel nog genieten van nabijheid, een herkenbare stem, zachte aanraking, muziek,...
Wijs op het belang van de mantelzorger. Vooral de mantelzorgers (mensen die hij van vroeger kent) zijn in deze fase cruciaal om Leon gerust te stellen.
Je verwijst Mara en haar kinderen door naar gespecialiseerde websites zoals https://omgaanmetdementie.be en raadt hen aan, indien gewenst, kennis te maken met lotgenotencontactgroepen.
Peil ook op tijd en stond naar de eigen gezondheid en draagkracht van de mantelzorger.
Volgende hulpmiddelen kunnen van nut zijn voor mantelzorger en verzorgend personeel:
gesproken boek
robotdier
slab
antilekbeker
werkblad voor rolstoel
duwrolstoel
antidecubitusmatras
Vraag
Welke medicatie zou je aanpassen in dit stadium?
Klik hier voor medicatie bij Alzheimerdementie.
Antwoord
Er is geen evidentie voor het gebruik van cholinesteraseremmers in dit stadium (onmeetbare MMSE), aldus kan donepezil gestaakt worden. Bovendien neemt hij deze medicatie reeds meer dan drie jaar in (we verwachten vooral in het beginstadium een tijdelijke verbetering) en is er een risico op meerdere nevenwerkingen.
Vervolg casus
Ondanks de zorgen van de mantelzorgers, het verzorgend team van het woonzorgcentrum en de huisarts blijft Leon achteruitgaan. Overdag wordt hij nog rechtgezet in een geriatrische zetel, waarbij een voorzettafel noodzakelijk is opdat hij niet zou rondwandelen en vallen. Hij is nu ook incontinent geworden voor urine en stoelgang. Ondanks de niet-medicamenteuze aanpak voor de gedragsproblemen, blijven deze aanwezig.
De afgelopen twee jaren waren ook meerdere hospitalisaties op de afdeling geriatrie noodzakelijk omwille van een ernstige urineweginfectie, een pneumonie en oncontroleerbare gedragsproblematiek.
Mara vraagt zich af welke levenskwaliteit haar vader nog heeft op dit moment. Ze herinnert zich de vroegtijdige zorgplanning die de huisarts met haar en Leon had afgesproken toen hij nog wilsbekwaam was, op het moment dat hij verhuisde van thuis naar het woonzorgcentrum. Mara werd, in overeenstemming met haar broer, als verantwoordelijke aangesteld. Ze geeft nu aan dat haar vader vroeger altijd erg trots en vrolijk was en dat een leven in dergelijke omstandigheden niet hoefde voor hem.
Zorgdiagnostiek
Vraag
- Wat kan je doen om aan de vraag van Mara over het levenseinde van haar vader tegemoet te komen?
Klik hier voor een overzicht van vroegtijdige zorgplanning en hoe deze gesprekken aan te pakken.
Klik hier voor meer informatie en een algemeen kader over het afwegen van keuzen en wensen.
Klik hier voor meer informatie over de rol en het belang van naasten in vroegtijdige zorgplanning.
Klik hier voor tips wanneer verbale communicatie niet meer mogelijk is.
Antwoord
Er is reeds een vroegtijdige zorgplanning voorzien voor Leon. Dit is weliswaar een dynamisch proces en kan op elk ogenblik een herevaluatie vergen. Het is dan ook de taak van de huisarts om een afweging te maken tussen eerder geformuleerde wensen van de patiënt en de best interest, en dit in overleg met mantelzorgers en betrokken zorgverleners. Het Framework for Weighing Previously Expressed Preferences vs. Best Interests kan helpen bij het maken van beslissingen.
Concreet blijf je als huisarts in contact met de persoon met dementie en zorg je voor maximale participatie, ook al is er beperkte verbale communicatie mogelijk. Speel in op emoties, besteed aandacht aan non-verbale communicatie en observeer het gedrag van de patiënt. Is er een zeer wisselend beeld over de dagen? Zijn er lichamelijke problemen, die nog eenvoudig kunnen verholpen of behandeld worden, die het algemene toestandsbeeld beïnvloeden?
Indien verbale communicatie moeilijk of onmogelijk is, betrek dan naasten actief bij de vroegtijdige zorgplanning en het formuleren van zorgdoelen en wensen voor levenseindebeslissingen. Nodig Mara en haar broer samen uit voor een gesprek.
Peil
ook naar het inzicht in de situatie en in de ziekte bij de beide
mantelzorgers en overloop de mogelijke beslissingen omtrent het
levenseinde.
Over deze beslissingen gaat idealiter enige tijd,
zodat er voldoende momenten zijn om te reflecteren.
Het is ook belangrijk dat Mara, haar broer en eventueel ook de kleinkinderen op één lijn zitten omtrent VZP. Een open communicatie met de huisarts als neutrale figuur is hierin van belang.