Zorgdiagnostiek ⮞ Veiligheid en geldzaken ⮞ Gedwongen opname

• Een persoon met dementie lijdt aan paranoia, is agressief voor zijn omgeving en bedreigt geregeld de kinderen uit de buurt met een geweer. 
• Een persoon met dementie deed al herhaaldelijk aan zelfverminking. 
• Een hoogbejaarde dame vergeet in haar appartement wel eens de waterkraan dicht te draaien of laat het gasvuur opstaan, met alle risico's van dien op een ramp voor het hele gebouw

Dit zijn stuk voor stuk zorgwekkende situaties die tot een beschermingsmaatregel kunnen nopen, zowel in het belang van de patiënt als in dat van zijn omgeving.

Elke burger die daar belang bij heeft kan bij de vrederechter een verzoekschrift indienen om een geesteszieke tegen zijn eigen daden te beschermen. Aangezien het hier om een uitzonderlijke maatregel gaat, die ingaat tegen het fundamentele recht op individuele vrijheid dienen zeer strikte voorwaarden vervuld te zijn:

• Geestesziekte
• Psychische problemen die de band met de werkelijkheid aantasten en die zich uiten in ernstige functionele problemen.
• Ernstig gevaar voor eigen gezondheid en in mindere mate derden.
• Geen alternatieve behandeling mogelijk
  

Gewone versus Spoedprocedure 

Procedure

• Verzoekschrift met een omstandig medisch rapport 
• Hoogstens twee weken oud 
• Opgemaakt door een dokter zonder familiebanden met de indiener van het verzoek of de patiënt. 

Zodra hij het verzoek ontvangt, vraagt de vrederechter dat er ambtshalve een advocaat wordt aangesteld om de patiënt te verdedigen. Die laatste heeft het recht een andere advocaat te kiezen en zich te laten bijstaan door een dokter-psychiater of een vertrouwenspersoon.De rechter verzamelt alle nuttige inlichtingen om zich een overtuiging te kunnen vormen. Hij hoort de persoon van wie de gedwongen opname wordt gevraagd en brengt zo nodig een huisbezoek. Binnen de tien dagen neemt hij een beslissing. Als hij op het verzoek ingaat, kan hij overgaan tot de gedwongen opname van de geesteszieke in een erkende psychiatrische instelling voor een periode van maximum veertig dagen. Na afloop van de termijn (en op voorwaarde dat het hoofd van de instelling daarop aandringt) kan het verblijf in de instelling met maximum twee jaar worden verlengd. Het gebeurt ook dat de beschermingsmaatregel waar de rechter toe beslist, bestaat uit een behandeling 'in het familiale milieu' in brede zin; ook een woonzorgcentrum hoort daarbij. Dat komt echter, vanwege de praktische moeilijkheden die ermee gepaard gaan, maar zelden voor. 

De wet regelt ook een spoedprocedure. In dat geval wordt de beslissing onmiddellijk genomen door de procureur des Konings. Hij doet dat ambtshalve (na een schriftelijk advies van een door hem aangeduide dokter) of op verzoek van een belanghebbende (dat verzoek moet schriftelijk gebeuren en vergezeld zijn van een omstandig medisch rapport). Binnen de vierentwintig uur moet de procureur de vrederechter op de hoogte brengen van zijn beslissing en hem een verzoekschrift bezorgen volgens dezelfde voorwaarden als in de gewone procedure. De vrederechter zal de patiënt horen in de instelling waar hij zich op dat moment bevindt binnen de tien dagen uitspraak doen, waarbij hij de maatregel van de procureur al dan niet bevestigt. Met andere woorden: als de vrederechter eenmaal op de hoogte is gesteld, zijn de modaliteiten dezelfde als bij de gewone procedure. Toch is de spoedprocedure voor de persoon die gedwongen wordt opgenomen dikwijls meer traumatiserend: 

• Onmiddellijke beslissing zonder, patiënt wordt geconfronteerd met voldongen feit.
• Geen (rustig) overleg met patiënt.
• Beperkt tot de uitzonderlijke gevallen waarin extreme spoed is vereist. 
• Echter bij de grote meerderheid van de verzoekschriften wordt op deze procedure een beroep  gedaan.